ຄົນໄທເກືອບໝົດປະເທດເຊື່ອຕຳລາວ່າ ອັກສອນໄທເປັນອັກສອນທີ່ພໍ່ຂຸນຣາມຄຳແຫງປະດິດຂຶ້ນຄັ້ງທຳອິດເມື່ອ ພສ 1826 ຫຼື 731 ປີມາແລ້ວ. ປະຫວັດສາດອັກສອນໄທບອກໄວ້ຊັດເຈນມາດົນນານແລ້ວວ່າລາວຮັບອັກສອນພໍ່ຂຸນລາມຄຳແຫງໄປໃຊ້ໃນສະໄໝຫຼັງໆມານີ້. ແຕ່ການຄົ້ນພົບຈາລຶກອັກສອນລາວລະບຸສັກກະຫຼາດ ພສ 1713 ຫຼື 844 ປີມາແລ້ວ ມີອາຍຸເກົ່າກວ່າອັກສອນໄທຂອງພໍ່ຂຸນລາມຄຳແຫງ ປະມານ 113 ປີ ຖ້າເປັນຈິງຕາມນີ້ໝາຍຄວາມວ່າອັກສອນລາວເກົ່າກວ່າອັກສອນໄທປະມານ 113 ປີ ແລະອັກສອນໄທໄດ້ຈາກອັກສອນລາວຫຼືບໍ່?

ບົດຄວາມເລື່ອງອ່ານສິລາຈາລຶກ 835ປີ ໂດຍ ບຸນມີ ເທບສີເມືອງ ໃນວາລະສານທ່ອງທ່ຽວເມືອງລາວ ສະບັບທີ 26 ເດືອນກໍລະກົດ-ກັນຍາ 2005 ຄໍລ່ຳ ມໍລະດົກລາວ ໜ້າ 40-43 ຖອດຄວາມໂດຍສະຫຼຸບດັ່ງນີ້:

ມີສິລາຈາລຶກອັກສອນລາວອາຍຸ 844 ປີ ຫຼັກໜຶ່ງ ສ້າງຂຶ້ນໃນປີ ຈຸລະສັກກະຫຼາດ 532 ກົງກັບ ພສ 1713 ຄສ 1170 ປັດຈຸບັນໄດ້ປະດິດສະຖານຢູ່ໃນສິມວັດວິຊຸນບ້ານວິຊຸນ ເມືອງຫຼວງພະບາງ ແຂວງຫຼວງພະບາງ.

ຖ້າທຽບໃສ່ສິລາຈາລຶກຣາມຄຳແຫງທີ່ປະເທດໄທ ເຫັນວ່າສິລາຈາລຶກອັກສອນລາວຫຼັກນີ້ມີອາຍຸຫຼາຍກວ່າ 113 ປີ ການສົມທຽບດັ່ງກ່າວແມ່ນອີງໃສ່ຕົວເລກທີ່ບອກປີຈາລຶກໄວ້ໃນສິລາຈາລຶກຣາມຄຳແຫງນັ້ນ (ສ້າງຂຶ້ນທີ່ເມືອງສຸໂຂໄທໃນປີມະຫາສັກກະຫຼາດ 1208 ກົງກັບຈຸລະສັກກະຫຼາດ 645).

ສິລາຈາລຶກອັກສອນລາວຫຼັກນີ້ປະດິດສະຖານຢູ່ວັດວິຊຸນມາດົນນານປານໃດແລ້ວ, ວັດວິຊຸນມີຄວາມສຳຄັນແນວໃດ ເພິ່ນຈຶ່ງເອົາສິລາຈາລຶກບູຮານຫຼັກນີ້ມາປະດິດສະຖານໄວ້?

ສິ່ງປຸກສ້າງທີ່ສຳຄັນໃນວັດນີ້ແມ່ນ ພະທາດໝາກໂມ ຊື່ນີ້ເອີ້ນຕາມຊາວບ້ານນິຍົມເອີ້ນກັນມາແຕ່ດົນນານຈົນເປັນຊື່ທີ່ຮູ້ກັນໂດຍທົ່ວໄປ ຕາມຄວາມເປັນຈິງນັ້ນພະທາດນີ້ມີຊື່ເປັນທາງການວ່າ ພະທາດປະທຸມມະເຈດີ ແປວ່າ ພະທາດດອກບົວ ສ່ວນເສີມຂອງວັດວິຊຸນນີ້ ກໍມີຮູບຊົງແບບສະຖາປັດຕະຍະກຳລາວເດີມ ສະໄໝອານາຈັກລາວລ້ານຊ້າງຍຸກຕົ້ນຄິດຕະສະຕະວັດທີ 14 .

ຄຳອ່ານ#ສິລາຈາລຶກ#ອັກສອນລາວ “ຫຼານກວານຕາຍຮໍ່ຫາພໍ່ຮຽມ 4 ພີ່ນ້ອງໜີເຂົ້າປ່າ ຈຸລະສັງກາດ 532 ແຕ່ນັ້ນ ສະປາສົນໃດ ໄວ້ແກ່ຕູ ຢ່າຮ້ອນໃຈກວານຜູ້ນັ້ນເບົາ ເປັນຄົນຮ້າຍໄວ້ແກ່ຕູ” ອ່ານໂດຍ ບຸນມີ ເທບສີເມືອງ ຜູ້ຊ່ຽວຊານດ້ານອັກສອນລາວບູຮານ

ວັດວິຊຸນມີຊື່ເຕັມຂຽນໄວ້ຢູ່ປ້າຍໜ້າວັດວ່າ “ວັດວິຊຸນນະລາດ” ຖ້າຂຽນຖືກຕາມເຄົ້າສັບແທ້ແມ່ນ “ວິຊຸລະລາດ”(ອ່ານວ່າ ວິຊຸນລະລາດ) ແປວ່າສາຍຟ້າ. ເຊິ່ງຕັ້ງຂຶ້ນຕາມພະນາມຂອງພະເຈົ້າວິຊຸລະລາດ ຜູ້ນຳພາສ້າງວັດນີ້ເມື່ອ ຈສ 874 ວັນເສົາ ຂຶ້ນ 12 ຄ່ຳ ເດືອນ 6 ປີເຕົ່າສັນ ກົງກັບ ພສ 2055 ຫຼື ຄສ 1512

ມີປະຫວັດບັນທຶກວ່າ ພາຍຫຼັງທີ່ພະເຈົ້າວິຊຸລລາດໄດ້ຂຶ້ນເປັນເຈົ້າແຜ່ນດິນອານາຈັກລາວລ້ານຊ້າງໃນປີ ຈສ 863 ແລ້ວ ພະອົງກໍໄດ້ປັບປຸງການບໍລິຫານບ້ານເມືອງໃຫ້ເປົນລະບົບລະບຽບດີຕາມຮີດຄອງປະເພນີ ແລ້ວກໍໄດ້ຫັນມາບຳລຸງສ້າງວັດວາສາດສະໜາໃຫ້ຈະເລີນຮຸ່ງເຮືອງ ໃນນັ້ນພະອົງໄດ້ເປັນເຈົ້າສັດທານຳພາປະຊາຊົນສ້າງວັດວິຊຸນຂຶ້ນເພື່ອເປັນບ່ອນປະດິດສະຖານພະບາງ (ກ່ອນໜ້ານັ້ນພະບາງຍັງປະດິດສະຖານຢູ່ທີ່ວັດມະໂນລົມ).

ໃນການສ້າງນີ້ເພິ່ນໄດ້ກຳໜົດອານາເຂດກວ້າງຂວາງໃຫ້ເປັນອາລາມຫຼວງ ສ້າງສິມໃຫ້ກວ້າງໃຫຍ່ເພື່ອໃຫ້ເປັນບ່ອນປະກອບພະລາຊະພິທີຕ່າງໆ ເມື່ອສຳເລັດແລ້ວກໍອັງເຊີນເອົາພະບາງມາປະດິດສະຖານຢູ່ໃນສິມແຫ່ງນີ້.

ສິມວັດວິຊຸນຫຼັງເກົ່າ ສ້າງດ້ວຍໄມ້ມີຄ່າສູງໝົດທັງຫຼັງ ມີຂະໜາດຍາວ 36 ແມັດ ກວ້າງ 18 ແມັດ ປະດັບເອ້ດ້ວຍໄມ້ ຄວັດລວດລາຍ ສິລະປະທີ່ວິຈິດຈົບງາມຫຼາຍ ມີປະຕູເຂົ້າ-ອອກ 4 ປ່ອງ ມີປ່ອງຢ້ຽມ 21 ປ່ອງ.

ຄຽງຄູ່ກັບການສ້າງສິມຫຼັງນີ້ ພະນາງພັນຕິນະຊຽງເບດ ພະອັກຄະມະເຫສີຂອງເຈົ້າວິຊຸລລາດກໍໄດ້ສະຫຼະຊັບສ່ວນພະອົງ ນຳພາໄພ່ຟ້າປະຊາຊົນສ້າງປະທາດອົງໜຶ່ງຂຶ້ນ ຊື່ວ່າ ພະທາດປະທຸມມະເຈດີ ແປວ່າ ພະທາດດອກບົວ ເຊິ່ງຕັ້ງໂດດເດັ່ນຢູ່ທາງໜ້າສິມຢ່າງສະຫງ່າງາມ ໃນເວລາຕໍ່ມາ ຄົງເປັນຍ້ອນລັກສະນະຂອງພະທາດຄ້າຍຄື ໜ່ວຍໝາກໂມຕັດເຄິ່ງ ຄົນທົ່ວໄປຈຶ່ງພາກັນເອີ້ນວ່າ ພະທາດໝາກໂມມາຈົນຮອດຊູ່ມື້ນີ້.